Botanische wetenschap: 4 planten met geneeskrachtige werking
BlogWist je dat plantenonderzoek direct in verband staat met gezondheid? Vanuit de botanische wetenschap ontwikkelen we stoffen voor medicijnen en leren we meer over de geneeskrachtige werking van stoffen in ons voedsel. Planten en natuur hebben een positieve invloed op onze fysieke én mentale gezondheid. Nieuwsgierig? Ontdek meer over de taxus, Japanse notenboom, zoethout en blauwe lotus. Vier verschillende planten die ons helpen de gezondste versie van onszelf te worden. Deze planten zijn allemaal te bewonderen in de Hortus botanicus Leiden.
Taxus (Taxus baccata)
In de Hortus staan meerdere taxusbomen (Taxus baccata). In de jaren zeventig van de vorige eeuw is er veel onderzoek gedaan naar welke natuurlijke stoffen een kankerbestrijdende werking hebben. Hieruit bleek dat Taxus brevifolia de werkzame stof taxol bevat. Met dit stofje kunnen tumoren bestreden worden, omdat taxol zich aan de zogeheten microtubuli bindt. Dit vertraagt de celdeling. Een geweldige vondst, maar er was veel plantmateriaal nodig om genoeg van de stof te produceren. Later kwamen ze erachter dat ze uit de naalden van de Taxus baccata-struik de stof taxol baccatine konden halen. Dit stofje lijkt erg op taxol: met een paar synthetische aanpassingen in het laboratorium kan het omgezet worden in taxol.
Taxus baccata in de Hortus botanicus Leiden
De taxus komt veel voor in Nederland, ook in tuinen en parken. Het snoeisel kun je inleveren bij verschillende onderzoeksinstituten, die er medicijnen van maken. Meer informatie over inzamelen.
Japanse notenboom (Ginkgo biloba)
In de Hortus staat de op een na oudste Ginkgo biloba van Nederland, aangeplant in 1785. Al duizenden jaren gebruiken mensen bestanddelen van de ginkgo tegen diverse kwalen: slechte bloedsomloop, astma, maar ook geheugenverlies of gebrek aan energie. In de loop der jaren is er allerlei onderzoek gedaan naar de werkzame bestanddelen in zowel de zaden als de bladeren van de ginkgo. De bladeren zijn rijk aan verschillende flavonoïden, de stof die ervoor zorgt dat bladeren geel kleuren in de herfst. De suggestie is dat flavonoïden positieve invloed op de gezondheid zouden hebben, omdat het krachtige antioxidanten zijn.
Ginkgo zaden in de Hortus botanicus Leiden
Je kunt bij drogisterijen vaak Ginkgo biloba-supplementen kopen, waarvan de claim is dat het gunstige effecten heeft op de bloedsomloop en het geheugen. Toch is er onvoldoende bewijs dat kruidenpreparaten van de ginkgo ook echt helpen tegen deze kwalen, bleek uit een onderzoek van het RIVM uit 2007. Ook dat is een belangrijke uitkomst van botanisch onderzoek. Toch is het niet gek dat de ginkgo al duizenden jaren aanbeden en geassocieerd wordt met gezondheid, vruchtbaarheid en een lange levensduur. Alleen al de nabijheid van zo’n indrukwekkende, oude boom werkt inspirerend en ontspannend.
Zoethout (Glycyrrhiza glabra)
In de Chinese Kruidentuin van de Hortus vind je zoethout (Glycyrrhiza glabra). De naam slaat op de wortelstok van de plant, waarin de zoetstof glycyrrizinezuur zit. Dit is een stofje dat 30 tot 50 keer zo zoet is als suiker, maar niet schadelijk is voor de tanden. Het sap uit de wortelstokken van zoethout wordt gebruikt als grondstof voor drop. Glycyrrizinezuur werkt slijmoplossend en verzachtend, wat kan helpen bij een verkoudheid. Geen wonder dus, dat we bij keelpijn op een dropje zuigen.
Zoethout in de Hortus botanicus Leiden
Blauwe lotus (Nymphaea caerulea)
In de Victoriakas, het gedeelte van de tropische kas van de Hortus waar de waterplanten staan, groeit de blauwe lotus (Nymphaea caerulea). Het is een waterplant die vandaag de dag vooral aangeplant wordt vanwege zijn sierwaarde, maar vroeger aanbeden werd, voornamelijk in het Oude Egypte. Misschien waren ze extra op de plant gesteld door de aanwezige stof aporphine, psychoactievealkaloïdendie zorgen voor een mild verdovend effect. De stof zit in de bloemen en komt vrij door ze in water te koken of aan wijn toe te voegen.
Blauwe lotus in de Hortus botanicus Leiden
Hortus botanicus Leiden
Dit jaar staat de Hortus botanicus Leiden, de oudste botanische tuin van Nederland, in het teken van botanische wetenschap: het doen van onderzoek naar planten. Stichting Zorg en Zekerheid droeg bij aan de totstandkoming van dit themajaar. Nieuwsgierig geworden? Ontdek deze en nog vele andere geneeskrachtige planten in de Hortus.
Tekst en beeld: Mathilde Simons, Hortus botanicus Leiden