Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid

SELF blog 4: Wat eet een kankercel?

Nieuws

Kan bepaalde voeding kanker voorkomen en een positief effect op de behandeling hebben? De lege tafel in collegezaal 1 van het Leids Universitair Medisch Centrum, waarop aan het begin van de vierde SELF-avond kleurig groente en fruit was uitgestald, is wat mij betreft het sprekende antwoord.

Sfeerbeeld

Doctor Dieuwertje Kok (niet Blok ;-) was uit Wageningen afgereisd om Leidse studenten Geneeskunde en Biomedische Wetenschappen meer te vertellen over de relatie tussen voeding en kanker. Vanuit Zorg en Zekerheid mocht ik aanwezig zijn bij deze masterclass.

Sterk bewijs

Kok begon haar verhaal met een groot evidence based rapport uit 2018. Hierin zijn onderzoeken naar 17 soorten kanker gebundeld. De resultaten en bewijzen zijn vertaald naar tien richtlijnen om kanker te voorkomen.

Ongeveer 1/3 van de veelvoorkomende kankersoorten wordt zeer waarschijnlijk veroorzaakt door voeding en leefstijl. Bewerkt vlees, rood vlees, alcohol en roken zijn risicofactoren. Daarentegen hebben volkoren vezels, groente en fruit een bewezen positief effect op onze gezondheid. En dus op het voorkomen van kanker.

De relatie tussen vet en ijzer, die beide in vlees zitten, is volgens Kok een bijzondere. Er gebeurt iets raars bij de bereiding (met nog meer vet) en bij de vertering: vlees gaat interacties aan met ons DNA. Als het DNA in een enkele cel schade oploopt, kan dat (na een aantal jaren) zomaar het begin van kanker zijn. De richtlijn is daarom: eet niet meer dan 350-500 gram vlees per week en zo min mogelijk bewerkt vlees. Want dat schijnt net zo kankerverwekkend te zijn als asbest.

Voedingssupplementen

Speciale aandacht was er in het verhaal van Kok voor voedingssupplementen. Veel mensen, ook kankerpatiënten, slikken als de R in de maand is een of meerdere vitaminepreparaten. Het risico, zeker bij multivitaminen, is dat de doses te hoog zijn. Dit is een probleem bij synthetische varianten van selenium, foliumzuur en bètacaroteen. Bewezen is dat deze stoffen het effect van de kankerbehandeling nadelig kunnen beïnvloeden.

Aan het einde van haar masterclass pleitte Dieuwertje Kok voor meer onderzoek naar voeding en kanker. Daarbij is aandacht voor de lichaamssamenstelling (bijvoorbeeld de spieren en de vetsamenstelling) van mensen belangrijk . Nu wordt bij kankerpatiënten vaak alleen gekeken naar de BSA (body surface area/BMI). Hoewel overgewicht wel een belangrijke risicofactor voor kanker is.

Dieet

Het tweede deel van de avond was voor professor Hanno Pijl, bekend van ‘Keer Diabetes 2 om’. Dit programma leert patiënten hun leefstijl  en voeding als medicijn te gebruiken. Pijl voert op dit moment samen met een oncoloog uit het LUMC een voedingsonderzoek uit bij kankerpatiënten. Ze testen of een bepaald dieet effect heeft op de kankerbehandeling.

Pijl begon zijn 'college' met een stukje pathogenese: hoe ontstaat een ziekte als kanker? Het is een langdurig en ingewikkeld proces dat te maken heeft met de celschade die we allemaal in ons leven  verzamelen. Dit is onvermijdelijk, al zijn er wel risicofactoren: chronische stress, te weinig beweging, roken, slecht slapen, teveel verkeerd eten en alcohol. Ouderdom is ook een risicofactor. Kanker is een ziekte die we allemaal kunnen krijgen, maar die naar verhouding veel ouderen treft wanneer zij veel celschade hebben opgelopen.

Stop sugar

Teveel en verkeerd (suiker, zetmeel en vet) eten is wat Pijl betreft een risicofactor waar we zelf veel aan kunnen doen. Als hij vraagt wie er meer dan driemaal per dag eet, gaan de meeste vingers van de studenten de lucht in. “Helemaal niet nodig! Sterker nog: iedere keer als we iets eten, krijgt ons lichaam een optater in de vorm van een inflammatoire reactie. Bij mensen met overgewicht is er zelfs sprake van een chronisch ontstekingsproces, wat genmutaties tot gevolg heeft. Het begin van kanker. ”

Pijl legde helder uit dat kankercellen zich anders gedragen dan gezonde cellen: ze ‘eten’ alleen glucose en glutamine terwijl gezonde cellen ook vetten en ketonen als brandstof kunnen gebruiken. Diverse dierenproeven laten zien dat een zogenoemd ketogenisch dieet (bevat veel vet en weinig koolhydraten en eiwit) de groei van kankercellen afremt. Vasten heeft een vergelijkbaar effect. Al benadrukte ook Hanno Pijl dat hij hoge verwachtingen heeft van de studenten in de zaal: er is veel meer onderzoek nodig naar de effecten van voeding op het ontstaan en de genezing van kanker.

Verlenging

Vanuit mijn familiegeschiedenis was ik zeer geïnteresseerd in deze SELF-avond. Mijn vader, die kanker had, geloofde heilig in de Moermantherapie (met een ovo-lacto-vegetarisch dieet en een buitenluchtadvies). Na het verhaal van Kok en Pijl besefte ik:  dit dieet heeft mijn vaders leven weliswaar niet gered, maar waarschijnlijk wel verlengd.

Annemargreet Zijlman
Senior communicatieadviseur
Zorg en Zekerheid

Lees hier de blog van de eerste, tweede en derde SELF-cursusavond.