De hervorming van de langdurige zorg is een succes. Maar is dat wel zo? Hoe ervaren ouderen deze ontwikkeling? En wat vindt de zorgsector ervan?

Zorgdebat 13 februari

Vorige week nam ik deel aan het zorgdebat van Platform Nieuwe Zorg bij Zorg en Zekerheid. Samen met mensen uit de politiek, de zorg, welzijns- en patiëntenorganisaties en zo’n 100 geïnteresseerden voerden we een goede discussie over wat er anders kan en moet in de ouderenzorg; zowel als het gaat om de eigen regie als om de verpleeg- en verzorgingshuizen.

De sfeer was positief. Er passeerden veel voorbeelden de revue. Nieuwe vormen van verzorgingshuizen, met een gescheiden woon- en zorggedeelte. Volkswoningen waar jongeren en ouderen in één complex wonen en voor elkaar kunnen zorgen. Het project ‘Leven zoals je wilt’ waarin ouderen zorg en ondersteuning op maat krijgen.  De wijkverpleging die ziekenhuisopnames weet te voorkomen. Of artsen die met elkaar samenwerken om onnodig medicijngebruik bij chronisch zieken tegen te gaan, zoals gebeurt in de proeftuin Gezonde Zorg, Gezonde Regio.  En ook voorbeelden uit het buitenland. Zo bestaat er in Duitsland een zorgplicht voor kinderen en heeft Noorwegen een schitterend vrijwilligersbeleid.

Eigen regie

Al snel bleek echter dat zorgverleners helemaal niet zo positief zijn over de eigen regie als de overheid. Het is een modewoord, werd er gezegd. Maar het is geen oplossing voor de knelpunten in de ouderenzorg. Ouderen durven bijvoorbeeld bijna geen hulp meer te vragen. ‘We moeten van jullie toch zo lang mogelijk thuis blijven wonen?’ Wat zorgverleners ook zien, zowel de huisarts als de wijkverpleegkundige: er zijn te weinig plaatsen beschikbaar in verpleeg- en verzorgingshuizen. Zeker bij de mensen in de buurt. Daar moet in de komende kabinetsperiode verandering in komen, met nieuwe woonvormen.

Wat ouderen maar ook de zorgverleners kan helpen, zijn korte lijnen. Dat een huisarts het directe nummer heeft van de wijkverpleegkundige in de buurt, van de welzijnscoach, van de gemeente. Zodat zorgverleners snel met elkaar kunnen overleggen. Dat is ook het idee achter Welzijn op Recept. Soms heeft een eenzame oudere meer baat bij vrijwilligerswerk dan bij medicijnen tegen een hoge bloeddruk. Op deze manier kunnen mensen langer thuis blijven wonen én ervaren zij een hogere kwaliteit van leven. Waarin ze er niet alleen voor staan. Zo’n bellijst, of een gids met namen en telefoonnummers, zou veel ouderen kunnen helpen. Om contact met elkaar te houden. Maar ook om in het enorme aanbod zelf de juiste zorg en ondersteuning te vinden. Zodat je weet bij wie je terecht kunt.  

Suffe regels?

Over één ding waren alle aanwezigen het roerend met elkaar eens: er zijn teveel regels in de ouderenzorg en daardoor is te weinig tijd voor aandacht. Als je nu naar een verpleeghuis gaat, mag je bijvoorbeeld eigenlijk geen zachtgekookt eitje meer eten. Ook als je dat zelf heel graag wilt. Zo’n regel, werd er gezegd vanuit de zaal, waar komt die vandaan? Ik weet het: Nederland leeft in een claim- en aansprakelijkheidscultuur. Een incidentje wordt hier meteen een nieuwe regel. Ik ben er voorstander van om dit soort regels in de verpleeghuizen kritisch te bekijken, maar wil ook waken voor simplisme. Gun de bewoner diens zachtgekookte eitje, maar probeer ook het risico op salmonella te beperken. Best een lastig vraagstuk voor mensen in de ouderenzorg.

Weet u trouwens wat mensen in een verpleeghuis echt belangrijk vinden? Lekker eten en aandacht, zo wees recent onderzoek uit. De Hotelschool uit Rotterdam, die een verpleeghuis heeft geadopteerd, vind ik in dit kader een prachtig voorbeeld. Natuurlijk is het te simplistisch gedacht dat een verpleeghuis alleen hoeft te zorgen voor lekker eten en aandacht. Er is ook hooggekwalificeerd personeel nodig, want er kunnen complexe problemen spelen. Maar waarom moeten demente ouderen, die verder geen specialistische zorg nodig hebben, twee hbo-verpleegkundigen aan hun bed hebben? Dat kan iemand zonder de juiste opleiding, maar met een passie voor ouderen, toch ook prima doen? 

En als we het dan toch over regels hebben, laten we dan ook meteen een aantal financiële regels tegen het licht houden. Ik vind dat mantelzorgers door de overheid meer gefaciliteerd moeten worden. Waarom worden ouderen, die bij hun kind intrekken, straks gekort op hun AOW? En waarom moeten kinderen een woekerhuur vragen aan hun vader of moeder? Ik kreeg veel bijval uit de zaal. Het is een herkenbaar probleem.

Kostenpost?

Het was, al met al, een mooie middag die werd afgesloten met een positieve uitbrander: ouderen voelen zich soms een kostenpost. Het lijkt alsof er letterlijk geen plek meer voor hen is in de maatschappij. Terwijl maar liefst 40% van de ouderen vrijwilligerswerk doet. Hoe bedoelt u, een kostenpost? Dat moeten we koesteren!

Jan Kroes
Divisiemanager Zorg
Zorg en Zekerheid