Kunnen planten mensen echt genezen?

“Groene planten maken uit water en koolzuurgas, met hulp van de zon, bouwstoffen. Wanneer die de werking van onze organen of ons pijngevoel kunnen beïnvloeden, kun je ze als geneesmiddel gebruiken. Dat moet natuurlijk goed worden onderzocht. Maar als dat is gebeurd en de juiste dosis is bepaald, dan kunnen bepaalde planten ons dus echt weer beter maken.”

Hoe lang bestaan geneeskrachtige planten al?

“Al duizenden jaren. Het was eerst gewoon een kwestie van uitproberen. En dat zal af en toe goed mis zijn gegaan.

Wilgenbladeren werden 4000 jaar geleden al gebruikt tegen pijn en koorts. Toen men de werkzame stof in het laboratorium ombouwde tot acetylsalicylzuur werd het de beste pijnstiller en koortsverlager: aspirine. Totdat in 1876 paracetamol op de markt kwam. Ook met een plantaardige basis, maar veel goedkoper.

Kennis over de planten werd eeuwen geleden van generatie op generatie doorverteld. Ongeveer 500 jaar geleden gingen Griekse, Romeinse en Arabische artsen opschrijven wat de werking van bepaalde planten was. Ze maakten hun geneesmiddelen vaak zelf of vroegen apothekers om hulp. Veel grondstoffen kwamen uit verre landen, zoals opium uit Afghanistan.”

Welke plantenfamilies zijn echt gezond?

“In sommige plantenfamilies zijn meer werkzame, geneeskrachtige stoffen te vinden dan in andere. Dat komt omdat planten, die met elkaar verwant zijn, vaak dezelfde soort stoffen aanmaken. Onderzoekers gaan daarom juist in de gezonde plantenfamilies op zoek naar nieuwe geneesmiddelen.

De zogenoemde lipbloemigen, zoals rozemarijn en tijm, worden gebruikt vanwege hun prettige geur en verzachtende werking. In de nachtschadefamilie vind je geneeskrachtige, maar ook verdovende of zelfs dodelijke stoffen. Planten uit de maagdenpalmfamilie maken vaak melksap. Hier kunnen we geneeskrachtige stoffen van maken.

Zo’n zestig jaar geleden werd ontdekt dat de taxusboom effectief is bij de behandeling van bepaalde soorten kanker. Het remt de tumorgroei doordat cellen minder goed kunnen delen. Nog steeds kiezen artsen bij chemotherapie vaak voor een kuur op basis van taxus.”

Wat was vroeger echt een geneesmiddel en nu niet meer?

“Een mooi voorbeeld is tabak. Dat was een pijnstiller en het zou helpen tegen vermoeidheid, verkoudheid en huidkwalen. Eeuwen later kwamen we erachter hoe schadelijk tabak eigenlijk is.

Andersom kan ook. Van een middel dat vroeger als make-up werd gebruikt, weten we inmiddels dat het geneeskrachtig is. Vrouwen gebruikten de wolfskers, een soort uit de nachtschadefamilie, om hun pupillen groter te maken. Zo zagen ze er mooier uit. Vandaar de wetenschappelijke naam: Atropa bella-donna (mooie vrouw). De wolfskers bevat atropine. Dit is een verdovende stof die wordt gebruikt bij de behandeling van hartritmestoornissen. Het zit ook in sommige oogdruppels, om de pupil mee te vergroten. Zo kan een oogarts in het oog kijken.

Nog een voorbeeld: de slaapbol (Papaver somniferum) is al duizenden jaren in gebruik als geneesmiddel. Het melksap bevat opium, een bijzonder sterke pijnstiller en rustgever. Dit werd in verdunde vorm zelfs aan kinderen gegeven. Totdat men ontdekte hoe verslavend het was. Inmiddels wordt opium omgezet in morfine en oxycodon. Maar helaas ook in de dodelijke harddrug heroïne.”

Wat moet je echt niet doen met planten?

“Het is duidelijk dat geneeskrachtige planten ons veel goeds kunnen brengen. Maar let op: de meeste planten zijn giftig voor de mens. En ga ook niet doe-het-zelven: de grens tussen heilzaam en giftig is flinterdun. Het eten van één wolfskers kan voor een kind al dodelijk zijn. Vraag daarom altijd advies van een arts of apotheker.”

Afbeeldingen: uit Köhlers Medizinalplflanzen:

• Wolfskers (Atropa belladonna)

• Slaapbol (Papaver somniferum)