De zorg staat onder druk. De zorgvraag neemt toe maar de mensen en de middelen om aan deze vraag te voldoen, zijn niet aanwezig. Wereldwijd verwachten beleidsmakers en wetenschappers dat de zorg veel te winnen heeft bij het gebruik van data. Deze informatie kunnen professionals namelijk goed gebruiken om beslissingen te nemen over het effectief en efficiënt inzetten van zorg.

Patiëntendata is vastgelegd in verschillende zorgverleners en systemen. Het is complex om al deze data te koppelen en analyseren. Door de noodzakelijke inzet van veel menskracht en middelen beperkt het gebruik van zorgdata zich veelal tot ziekenhuizen, met name in de radiologie en de intensive care (IC). GzGr is hierop een uitzondering:

Hier wordt data ingezet voor het opvolgen van verwijzingen, de reductie van diagnostiek en van medicamenteuze over- en onderhandeling in de eerstelijnszorg.

Gezonde zorg Gezonde regio (GzGr)

GzGr is een innovatieprogramma in de regio Zuid-Holland Noord. Hierbij zijn zo’n 250 samenwerkingsverbanden van huisartsen, apothekers, een klinisch laboratorium en zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid aangesloten. De gedeelde ambitie is de gezondheidszorg toekomstbestendig en doelmatiger maken en hierbij zorgprofessional ontzorgen.

Data van patiënten wordt verrijkt met data van vele andere Nederlandse patiënten. De zorgprofessionals ontvangen gepersonaliseerde diagnostiek- en behandeladviezen voor hun patiënten in het eigen (huisarts) informatie systeem (HIS).

Het programma is vanaf 2013 stapsgewijs ontwikkeld. Er zijn algoritmen voor verschillende aandoeningen zoals hart- en vaatziekten. Dit wordt continu aangevuld met nieuwe beslisondersteunende algoritmen.

Succesfactoren

Op basis van interviews met z’n 20 betrokkenen heeft Jeroen van Wijngaarden onderzocht welke factoren hebben bijgedragen aan de succesvolle implementatie van dit programma. Vijf factoren kwamen prominent naar voren:

1. het bouwen aan een krachtig sociaal netwerk van innovatoren
2. een co-design proces op basis van enkele leidende principes
3. een ideaal gedreven structurele ondersteuning en investering
4. een cyclisch lerend systeem
5. nauwe samenwerking tussen onderzoekers en praktijk

De kracht van het sociale netwerk

De basis voor het GzGr-programma is een netwerk van alle relevante actoren: zorgaanbieders, een zorgverzekeraar, verschillende techpartners en cliëntvertegenwoordiging (Zorgbelang Inclusief). Gezocht is naar personen die intrinsiek gemotiveerd zijn om te innoveren en die onderling ook een ‘klik’ hebben.

Het betrekken van de juiste techpartners was een uitdaging. Met name het vinden van een partner die de relevante data kan en mag koppelen (als TTP en in overeenstemming met de AVG-wetgeving) en in staat is om op basis van deze data algoritmen te ontwikkelen. STIZON en INSZO bleken hierin de ideale partners te zijn. Daarnaast neemt PharmaPartners deel, de ontwikkelaar en beheerder van het huisarts- en apothekersysteem dat veel wordt gebruikt in de regio. Tot slot is er een nauwe samenwerking met Stichting Health Base.

Het functioneren van zo’n netwerk is ook afhankelijk van een aantal rollen die volgens de deelnemers moeten worden vervuld. Het vraagt naast innovatoren ook om verbinders, organisatoren en lokale sleutelpersonen. Die leggen en onderhouden onderlinge relaties en zijn in staat collega’s te betrekken en motiveren. “Het is heel belangrijk dat je een aantal enthousiaste personen hebt die de taal van zorgverleners spreken en weten hoe het in de regio werkt. Lokale sleutelpersonen zijn volgens mij onmisbaar.” – Huisarts hart- en vaatziekten

Co-design op basis van een aantal designprincipes

Over de jaren heen zijn designprincipes ontwikkeld die inmiddels leidend zijn.

1. Het algoritme heeft betrekking op een probleem dat daadwerkelijk wordt ervaren in de zorgpraktijk. Ook moet het substantiële impact hebben, anders gaan professionals het niet gebruiken.
2. Het algoritme sluit aan bij de bestaande richtlijnen van de betrokken beroepsgroepen.
3. Een derde principe is transparantie. Het moet voor professionals duidelijk en begrijpelijk zijn welke besluitvormingsprincipes achter het algoritme schuilen en welke gegevens bijdragen aan de uitkomst.
4. Het algoritme dient alleen ter ondersteuning van besluitvorming. Het is een advies waarbij de zorgprofessional, in samenspraak met de patiënt, kan besluiten om erin mee te gaan of niet.
5. Gebruiksvriendelijkheid: het advies is logisch ingebouwd in het zorgproces van de professionals, gemakkelijk toegankelijk en weinig tijdsintensief.

Een structurele investering gedreven door idealen

Veel betrokkenen merken op dat er eigenlijk geen structurele financieringstitel is voor een dergelijk programma in Nederland. Het GzGr-programma is uiteindelijk van de grond gekomen vanwege de bereidheid om samen tijd en geld te investeren.

Meerdere respondenten benoemen daarbij de unieke betrokkenheid van de grootste zorgverzekeraar in de regio (Zorg en Zekerheid). Die is vanaf de start vanuit overtuiging bereid om zowel de ontwikkeling, de materiele kosten als de uitvoering structureel te financieren. Ook de andere partners zijn bereid om tijd en middelen te investeren vanwege de potentie die zij zien voor de zorg.

Een cyclisch lerend systeem

Uit de interviews blijkt dat het programma niet alleen een optelsom is van een aantal algoritmen. In essentie is een lerend systeem opgezet om de ontwikkeling, implementatie en het gebruik van dergelijke algoritmen in de eerste lijn te faciliteren. Naast het netwerk en het proces van co-design worden dan ook trainingsmodules ontwikkeld voor gebruikers.

Het gebruik van de algoritmen wordt gemonitord en besproken in de GzGr-stuurgroep. Er is een dashboard gemaakt om het gebruik van de algoritmen in de gaten te houden en om daarvan te kunnen leren. Deze informatie wordt gedeeld met de stuurgroep en ook met de huisartspraktijken. Er wordt naar een aanpak gekeken waarbij met grotere regelmaat nieuwe algoritmen worden ontwikkeld en geïmplementeerd; naast in Medicom ook in andere huisartsinformatiesystemen.

Nauwe samenwerking tussen onderzoekers en praktijk

Veel van de in GzGr toegepaste algoritmen en modules voor beslisondersteuning zijn voortgekomen uit onderzoek. De activiteiten van STIZON en INSZO zijn nauw verbonden met het onderzoeksinstituut PHARMO, waar al meer dan 20 jaar data wordt verzameld en opgeschoond voor wetenschappelijk onderzoek. Health Base heeft al meer dan 30 jaar ervaring met de ontwikkeling van klinische beslisondersteuning voor artsen en apothekers en het patiëntvriendelijk maken van medische informatie. Ook deze activiteiten komen voort uit wetenschappelijk onderzoek.

In 2020 in NeLL (National eHealth Living Lab) lid geworden van GzGr. De doelstelling van NeLL om de zorg ook in de toekomst bereikbaar en betaalbaar te houden voor iedere Nederlander, sluit volledig aan bij de doelstelling van GzGr. Op advies van GzGr zijn de onderzoekers van NeLL steeds meer aandacht gaan besteden aan de praktische toepasbaarheid van ontwikkelde algoritmes en de economische effecten van het gebruik in de praktijk. Momenteel lopen er vier onderzoeksprogramma’s die gebruikmaken van de GzGr-infrastructuur. Deze nauwe samenwerking geeft een versnelling aan het wetenschappelijk onderzoek als ook aan het versnellen van het gebruik van effectieve algoritmes in de praktijk.

Toekomst

Nog steeds ontbreken structurele financieringstitels voor zorgdata applicaties in de eerstelijnszorg. De regionale partners hebben daarom de uitdagende taak samen op zoek te gaan naar aanvullende middelen. De 'motor’ is gereed, nu de ‘brandstof’ nog. Meer informatie: www.gzgr.nl