Kan je écht ziek worden van stress?

Laten we vooropstellen dat een beetje stress op zijn tijd helemaal niet erg is. Het maakt je productiever als je een deadline moet halen en alerter als je een presentatie moet geven. Alleen kan je lichaam niet continu in de stressmodus staan. Jan Joost: “Simpel gezegd, hebben we een stresssysteem en een herstelsysteem. Die moeten in balans zijn.” Als het stresssysteem actief wordt – je moet een voor jou belangrijke prestatie leveren – komen er stresshormonen vrij. Die stresshormonen zorgen ervoor dat je hartslag versnelt, meer bloed naar vitale organen stroomt, zoals hart, spieren en hersenen en minder bloed naar je huid en de spijsverteringsorganen stroomt. Vandaar dat je vaak geen hap door je keel krijgt als je zenuwachtig bent. Het herstelsysteem gaat werken als je in rust bent; je leest bijvoorbeeld een tijdschrift op de bank of geniet van een gezellig samenzijn met familie en vrienden. Als dit systeem werkt, gaat je hartslag omlaag, word je iets trager en stroomt je bloed juist naar je spijsverteringsorganen. “Beide systemen heb je nodig. Een beetje stress kan geen kwaad, maar continu in die status van alertheid leven kan je inderdaad letterlijk ziek maken. Je hebt bijvoorbeeld een grotere kans op een hartinfarct. De directe reden daarvan – wat in je lichaam zorgt dan voor die hartinfarct – kennen we niet. Waarschijnlijk is het een samenspel van allerlei zaken die elkaar opvolgen en die samen voor ziekte zorgen. Hoe dan ook: je doet er dus goed aan om met regelmaat te ontspannen en dingen te doen waar je blij van wordt en energie van krijgt.”

Maakt lid zijn van een club je écht gelukkiger?

“Als dat een club of vereniging is waarmee je je niet verbonden voelt, dan ga je je niet gelukkiger voelen”, vertelt Jan Joost. “Maar als het een club is waar je graag komt, als je een betekenisvolle relatie hebt met de andere leden en als je je door hen gesteund voelt op momenten dat je je minder prettig voelt, dan is dat ontzettend belangrijk voor de mate waarin je je gelukkig voelt.” Dit geldt ook voor de verbinding en relatie met familie en naasten, vrienden en buren. Kortom: mensen zijn nu sociale dieren en hebben elkaar nodig om zich lekker in hun vel en gelukkig te voelen. Je kan ‘m ook omdraaien: wat gebeurt er als je weinig mensen om je heen hebt en misschien wel eenzaam bent? Jan Joost: “Dan kan je immuunsysteem van slag raken en dat zorgt ervoor dat je sneller vatbaar bent voor griep of andere virussen. We hebben ooit uitgerekend dat chronische eenzaamheid net zo ongezond is als dagelijks een pakje sigaretten roken.”

Kan bewegen antidepressiva écht vervangen?

Depressieve klachten kenmerken zich vaak door een lusteloos gevoel. Het minste waar je dan zin in hebt, is een stuk wandelen of lekker in de tuin aan de slag gaan. Laat staan naar de sportschool gaan. Toch is het de beste remedie, zegt Jan Joost. “Bij 60% van de mensen die somber zijn, verdwijnt de somberheid na 6 weken, zeker als zij meer gaan bewegen. Dat geeft vertrouwen; mensen komen erachter dat zij zelf invloed hebben op hoe zij zich voelen. Het volgende moment dat sombere gevoelens opkomen, weten zij van zichzelf dat ze er ook zelf weer uit kunnen komen. Dus ja, bewegen kan in veel gevallen zelfs een beter alternatief zijn voor antidepressiva.”

Moet ik écht 30 minuten per dag bewegen?

Je móét natuurlijk niets. Maar 5 dagen per week 30 minuten bewegen is supergezond en wetenschappelijk bewezen, vertelt Jan Joost. “We hebben het hier over matig intensief bewegen, waarbij je nog net met elkaar kunt praten, je hartslag lekker omhooggaat en waarbij je een klein beetje begint te zweten”, licht hij toe. “Denk aan op een stevig tempo doorwandelen, tuinieren of zwemmen. Slechts 50% van de Nederlanders haalt deze richtlijn. Dat is heel weinig als je ziet wat het oplevert als je wel elke dag dat halve uurtje beweegt. Het verkleint de kans op chronische aandoeningen met 30%. Zo hebben mensen die 5 dagen per dag 30 minuten per dag bewegen 30% minder kans op dementie, 40% op diabetes type 2, 30% op darmkanker, 20% op borstkanker en zo zijn er nog meer nare ziektes en klachten die samengaan met een niet te actief bestaan.
Ook vermindert angst en depressie met 30% als je 5 dagen per week 30 minuten
beweegt. En beweeg je samen? Dan is dat zelfs dubbel gezond.”

Jan Joost Meijs is voorzitter van Welzijn op Recept. Via dit landelijke kennisnetwerk kunnen huisartsen en andere zorgverleners hun patiënten met psychosociale problemen (zoals somberheid en slaapproblemen) doorverwijzen naar een welzijnscoach. Deze helpt de patiënt om weer dingen te doen waar hij of zij energie van krijgt.